Het Voedselkabinet presenteert
de Voedselstemwijzer

Hoe bepaalt mijn stem wat we eten?

Het is in de afgelopen afleveringen van onze podcast vaak aan bod gekomen: de politiek bepaalt veel over ons voedsel. Van suikertaks tot regels voor kindermarketing, de politiek kan met allerlei maatregelen een flinke invloed uitoefenen. Wat jij stemt is dan ook van invloed op hoe we zullen eten! In onze bonusaflevering de Voedselstemwijzer pluizen wij samen met Teun van de Keuken de partijprogramma’s voor je uit.

We gaan op zoek naar de huidige politieke ideeën over eten. In dit artikel zetten we alles voor je op een rij, zodat jij een goede voedselkeuze kunt maken op 17 maart. Smaakt dat naar meer? Op 3 maart houden we een voedselverkiezingsdebat op Clubhouse (20:00 - 21:30), waar je ons nog eens het hemd van het lijf kunt vragen vragen over de Voedselstemwijzer.

Hoe scoren de partijen volgens ons?
Wij hebben de verkiezingsprogramma’s van de 10 grootste partijen (qua aantal leden) doorgespit en gekeken aan welke van onderstaande 11 criteria de partijen voldoen. Deze 11 criteria, te vinden in de infograhic, komen natuurlijk niet zomaar uit de lucht vallen. Het afgelopen seizoen hebben we op al deze thema’s gesprekken gevoerd en onderzocht wat de rol van de politiek zou kunnen zijn.

We kijken bijvoorbeeld of partijen voornemens zijn om beleid te maken om kindermarketing te verbieden, of ze ideeën hebben om onze voedselomgeving gezonder te maken met bijvoorbeeld een suikertaks of een lage BTW op groente en fruit en wat de visie is op landbouw en een nieuw verdienmodel voor de boer. Daarmee is onze analyse natuurlijk lang niet volledig. Er zijn nog zoveel meer onderwerpen waar we naar zouden kunnen kijken, maar dit is de bril waardoor wij de verkiezingsprogramma's nu hebben bekeken.

In onderstaande infographic zie je in één oogopslag aan hoeveel van onze punten de verschillende verkiezingsprogramma’s voldoen. Hoe meer groen, hoe concreter en uitgesproken de ideeën zijn op voedselgebied.

VoedselstemwijzerV2

Zie je geen infographic of is het niet goed leesbaar? Download de afbeelding hier.

Wie zegt wat?
De verschillende partijen hebben allemaal wat te zeggen over voedsel. Maar de ene partij duidelijk wat meer dan de andere. Hieronder lichten we toe wat de belangrijkste elementen zijn per partij uit het verkiezingsprogramma. We beginnen bij de partij die voldoet aan de meeste van de eerder genoemde criteria en we eindigen met de partij met de minste. Ben je nou benieuwd naar de standpunten die zij maken over voedsel? Volg @hetvoedselkabinet dan op instagram. Hier posten we tot aan de verkiezingen elke dag een aantal standpunten van de onderzochte partijen. 

Partij voor de Dieren (11/11) 
Plantaardig en duurzaam eten voorop

  • De titel van het verkiezingsprogramma, ‘Plan B omdat er geen planeet B is’, zegt het al; Partij voor de Dieren heeft het klimaat hoog in het vaandel staan. Dit is dan ook de enige partij die alle elf criteria kan afvinken en die voedsel een prominente plek in het verkiezingsprogramma geeft.
  • Er is zelfs een heel hoofdstuk aan voedsel gewijd en dit staat op de 3e plek in het programma. Wil je voor een eerlijker, gezonder en duurzamer voedselsysteem stemmen, dan is Partij voor de Dieren een goede keuze.
  • Maar het is meteen ook de partij die de meest verstrekkende maatregelen wil nemen. Zowel op het vlak van gezondheid (voedselomgeving) als op het vlak van de productie van ons voedsel en een eerlijke prijs voor boeren maken ze duidelijk waar ze voor staan. Om een plantaardig dieet verder te stimuleren zijn ze voor een sterke afname, namelijk 75%, van de veestapel. Goed voor klimaat en omgeving, maar natuurlijk wel een flinke uitdaging voor een groot aantal veehouders en slagers in Nederland. Om deze omslag mogelijk te maken wordt in de plannen van de Partij voor de Dieren ook budget vrijgemaakt.

Meer weten over de plannen?  → Lees het verkiezingsprogramma van Partij voor de Dieren.

GroenLinks (10/11)
De partij van het klimaatfonds van 60 miljard

  • Opvallend is dat GroenLinks een hele paragraaf heeft gewijd aan ‘duurzame landbouw en goed eten’. Zij geven net als Partij voor de Dieren ‘(goed) eten’ zo’n prominente plek. Bij andere partijen valt eten vaak onder een ander thema.
  • GroenLinks spreekt zich expliciet uit voor een streven naar 25% biologische landbouw en tegen voedselverspilling.
  • Ook zijn ze de enige partij die het Beter Leven keurmerk noemt: “In 2025 mag alleen nog vlees worden verkocht dat minimaal 1 ster heeft in het Beter Leven Keurmerk, in 2030 moet al het vlees 2 sterren hebben en in 2035 3 sterren“.
  • Om de klimaatdoelstellingen te bereiken is er een klimaatfonds van 60 miljard beschikbaar gesteld.
  • Iets anders opvallends is dat GroenLinks een democratische noodrem wil inlassen (voor directe inspraak via een correctief referendum) én ze willen de stemgerechtigde leeftijd verlagen naar 16. Dus meer inspraak en mogelijkheden om in te grijpen, ook op het thema voedsel.
  • Tot slot heeft GroenLinks als een van de weinige partijen oog voor de beschikbaarheid van voedsel. “Zolang mensen afhankelijk zijn van voedselbanken, zorgen we dat vervoer naar de voedselbank geen belemmering vormt en er voldoende levensmiddelen voorradig zijn.” 

    Meer weten? → Lees het verkiezingsprogramma van GroenLinks of volg Laura Bromet (portefeuillehouder voedsel) op Instagram of Twitter. 

D66 (10/11)
Als je vindt dat de overheid zich meer met voedsel moet bemoeien

  • D66 heeft echt een heel uitgebreid verkiezingsprogramma als het aankomt op voedsel!
  • Ze pleiten voor het planten van voedselbomen, waar andere partijen gewoon bomen noemen. Ze zijn voor afschaffing kindermarketing, voor een suikertaks, voor afschaffing van de BTW op groenten en fruit en hebben veel aandacht voor de boer.
  • D66 is erg voor overheidsingrijpen als het op onze gezondheid aankomt. “We zorgen voor duurzaamheidsvoorwaarden in de voedingsindustrie en supermarkten, zodat het gehele assortiment milieu- en diervriendelijk wordt, inclusief een eerlijke prijs voor boeren. Zo worden de werkelijke kosten voor het milieu, de natuur en de luchtkwaliteit meegerekend in de prijs. Met de opbrengsten stimuleren we de omslag naar kringlooplandbouw en een gezond voedingspatroon door stimulering van schoolfruit en gezonde schoollunches.”

Meer weten? → Lees het verkiezingsprogramma van D66. Of volg portefeuillehouder voedsel Tjeerd de Groot op Instagram of Twitter. 

 

ChristenUnie (10/11)
De partij die het belang ziet van een nieuwe eetcultuur

  • Ook de ChristenUnie heeft een uitgebreid programma als het op voedsel aankomt. Er is een heel hoofdstuk over “Leven op een groene en schone aarde” (Hoofdstuk 4), waar de overgang naar kringlooplandbouw een belangrijk punt is.
  • Ook maken ze duidelijk dat een eerlijke prijs voor de boer belangrijk is, willen ze mensen meer bewust maken van de ware prijs voor producten, ze zijn voor een verlaging van het BTW tarief op groenten en fruit, voor de suikertaks, tegen voedselverspilling en willen ze (net als Partij voor de Dieren) een campagne voor biologisch.
  • Maar wat misschien wel het meest opvallend is, is dat ChristenUnie als enige partij spreekt over het belang van een nieuwe eetcultuur. “Deze tijd vraagt een nieuwe eetcultuur, waarin de waardering voor producten van boeren uit de omgeving en het vakmanschap van de telers centraal staat. De overheid sluit een partnerschap met voedselproducenten, restaurants en lokale gemeenschappen om de nieuwe eetcultuur op de kaart te zetten.”

Meer weten? → Lees het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie. De huidige minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (Carola Schouten) is van de ChristenUnie. In aflevering 12 van Het Voedselkabinet spraken we haar over haar visie en wat ze in de afgelopen jaren heeft kunnen realiseren.

SP (6/11)
Overheidsbemoeienis is prima, maar niet te veel

  • Vanaf deze plek in de lijst begint de aandacht voor voedsel al wel iets af te nemen. Voedsel speelt geen enorme rol in het partijprogramma van SP.
  • Ze zijn wel voorstander van het verlagen van de BTW op gezonde voeding en verhogen van BTW op ongezonde voeding en ze zijn voorstander van een circulaire landbouw. Daaruit valt op te maken dat ze ook tegen voedselverspilling zijn, maar eigenlijk benoemen ze dat niet echt concreet.
  • De SP strijdt al jaren tegen kindermarketing. Zij dienden er zelfs een motie over in, maar het staat voor 2021 niet meer specifiek vermeld in het verkiezingsprogramma.
  • Ze zijn tegen een suikertaks, maar in het partijprogramma staat wel dat het aan producenten zelf is om het suiker-, zout- en vetgehalte in producten te verlagen. Ze willen dit dus aan de markt overlaten. Kortom, de SP heeft voedsel niet echt hoog op de agenda staan.

Meer weten? → Lees het verkiezingsprogramma van SP.

CDA (5/11)
De partij die lokaal voorop zet

  • Deze partij is altijd erg populair bij boeren. Een paar opvallende dingen uit het verkiezingsprogramma: Ze zitten zich in voor korte ketens en willen zelfs toe naar een Made in Europe en een Protected by Europe label om zo producenten uit Europa voorrang te geven op producenten uit andere regio’s.
  • Ook pleit het CDA voor een voedselscheidsrechter die de belangen tussen boeren, groothandel en consumenten coördineert.
  • Op het vlak van klimaat willen ze een burgerberraad, zodat burgers zelf kunnen meepraten over hoe dit aan te pakken (geldt ook in de landbouw; een meerjarenplan dat boeren zelf moeten uitvoeren). Als je iets wil inbrengen op dit vlak krijg je daar bij CDA dus de ruimte voor.
  • Tot slot is het opvallend dat het CDA de suikertaks toch op het laatste moment nog uit het programma heeft gehaald.
  • Hoewel het CDA 5/11 criteria aanvinkt, zijn ze op die 5 criteria wel stelliger dan SP is op de 6 criteria. Met de voedselscheidsrechter, de focus op lokaal en veel aandacht voor de landbouw zie je dat voedsel bij het CDA wel degelijk een belangrijk thema is. 

Meer weten? → Lees het verkiezingsprogramma van CDA.

Partij van de Arbeid (5/11)
Voor wie gezondheid hoog in het vaandel heeft

  • De PvdA heeft heldere standpunten over de toegankelijkheid van gezond voedsel en de actieve rol die de overheid kan hebben om gezond eten (i.s.m. bewegen/leefstijl) te stimuleren. Met name preventie en een eerlijke verdeling hebben hierin een grote rol.
  • Over duurzame landbouw en een eerlijke prijs voor boeren wijden zij niet uit, behalve dat duurzame landbouw wel gestimuleerd moet worden, ook in de vorm van financiële steun en dat ze geen subsidies meer geven aan de intensieve landbouw.
  • Kortom, op het vlak van voedsel een middenpartij. Ze vinden het thema voedsel niet onbelangrijk, met name voor de volksgezondheid, maar het lijkt ook geen topprioriteit. 

Meer weten? → Lees het verkiezingsprogramma van PvdA.

SGP (4/11)
Als meer bewegen de oplossing is

  • De SGP geeft een uitgebreide toelichting op leefstijlpreventie, maar zijn daarbij vooral gericht op beweging ipv op gezond eten.
  • Verder hebben ze een uitgebreid landbouwbeleid waarin duurzaamheid een belangrijke rol heeft. Zo zijn ze voor een omschakelfonds om boeren te helpen om te schakelen naar een duurzaam bedrijf. De SGP stelt geen eisen over bijvoorbeeld biologische landbouw.
  • Ook vinden ze een goede prijs voor de boer belangrijk, want je kunt niet van een boer verwachten dat hij duurzaam te werk gaat als hij geen goede prijs voor zijn producten krijgt.
  • Daarnaast is aandacht voor dierenwelzijn ook belangrijk voor de SGP. Dieren zijn immers ook God's schepping. “We mogen ze gebruiken, maar zeker niet misbruiken. Ze verdienen zorg en bescherming.”
  • Al met al is de SGP niet echt voor overheidsingrijpen als het aankomt op gezond en duurzaam eten.

Meer weten? → Lees het verkiezingsprogramma van SGP.

VVD (3/11)
Als je denkt dat de markt het wel oplost én heilig gelooft in technische innovaties

  • VVD heeft als standpunt dat problemen door de markt moeten worden opgelost en de VVD is, uiteraard niet geheel verrassend, voor de keuzevrijheid van het individu.
  • De partij is dan ook tegen een suikertaks, tegen verlaging van de BTW op groente en fruit en hebben ze ook geen richtlijnen voor een duurzamere landbouw.
  • Ze hebben wel een interessante visie op technologische ontwikkeling en daar veel hoop op gevestigd, crispr-cas en kweekvlees moeten ons gaan redden van de klimaatcrisis.
  • Echt goede concrete voorwaarden voor een beter voedselbeleid zijn er niet in terug te lezen. Op sommige punten geven ze aan wel iets te willen doen, maar hoe precies is niet helemaal duidelijk.

Meer weten? → Lees het verkiezingsprogramma van VVD.

FvD (1/11)
Als klimaatverandering geen issue is

  • Forum voor Democratie heeft in het verkiezingsprogramma geen enkel standpunt met betrekking tot beleid op gezondheid en preventie. Ze ontkennen de klimaatcrisis, benoemen dan wel landbouw met ‘oog voor milieu’, maar er wordt verder niet echt toegelicht wat dat betekent.
  • Er is wel oog voor lokaal: "Meer aandacht voor producten van Nederlandse bodem, verkleinen afstand tussen voedselproductie en consument"  en de boer wordt gezien als een ondernemer die de ruimte moet krijgen. Oftewel, op dit vlak moet de overheid zich er niet mee bemoeien.
  • Tot slot wordt er enige aandacht gegeven aan voedselonderwijs, kinderen moeten leren waar het eten vandaan komt.

    Meer weten? → Lees het verkiezingsprogramma van FvD.

Tot slot, een applausje voor jezelf

Als je helemaal tot hier bent gekomen, dan verdien je sowieso al een klein applausje voor je goede voorbereiding. We hebben hier natuurlijk niet alle partijen en thema’s behandeld. Voor een volledig overzicht is het dus slim om ook nog even naar andere partijen te kijken of een algemene stemwijzer te doen. Zo zet BIJ1 zich enorm in tegen racisme en heeft de nieuwe partij VOLT veel aandacht voor onze rol in Europa. Hopelijk heeft ons onderzoek je weer iets wijzer gemaakt over wat je moet stemmen op 17 maart en hoe dit beïnvloedt hoe en wat we eten.

Wij blijven in ieder geval de komende maanden in de gaten houden wat er terechtkomt van alle beloftes. Wil je nog meer vedieping of heb je nog vragen? Luister dan onze bonusaflevering. Ook houden we op 3 maart een voedselverkiezingsdebat op Clubhouse van 20:00 - 21:30 uur. Hier kun je ons nog eens het hemd van het lijf vragen over de Voedselstemwijzer.

Het Voedselkabinet is een initiatief van Food Cabinet in samenwerking met Dag en Nacht Media en Stichting DOEN.
Vragen of opmerkingen? Laat het ons weten via info@hetvoedselkabinet.nl

 

Het Voedselkabinet noemen in jouw krant, magazine of website? Leuk! In de persmap vind je persberichten en beeldmateriaal.